منظور از طرحواره شخصیتی چیست؟

طرحواره شخصیتی در روانشناسی

پیش‌تر در مورد تاثیر طرحواره در کسب و کار صحبت کرده‌ایم، حال تصمیم داریم در مورد طرحواره شخصیتی صحبت و شما را با این موضوع جذاب آشنا کنیم.

طرحواره شخصیتی ، یکی از مفاهیم مهم و کاربردی در روانشناسی است که به درک بهتر شخصیت افراد کمک می‌کند. با درک این مفهوم می‌توان متوجه شد که الگوهای فکری و رفتاری افراد چگونه شکل می‌گیرند. از طرفی، این الگوها و رفتارها چگونه می‌توانند بر تجربیات و تعاملات افراد با دیگران تاثیر بگذارند. طرحواره‌های شخصیتی مانند یک نقشه راه هستند که باعث می‌شوند تا متوجه شویم چرا افراد به شیوه‌های خاصی فکر، احساس و رفتار می‌کنند. این درک عمیق می‌تواند به حل بسیاری از مشکلات جهت برقراری ارتباط موثر با دیگران کمک کند. در ادامه بطور مفصل در رابطه با این مفهوم، انواع و روش‌های درمانی آن بیشتر صحبت خواهید کرد.

تاریخچه و مفهوم طرحواره شخصیتی

مفهوم طرحواره شخصیتی ریشه در نظرات روانشناسان و متفکران بزرگی دارد که از قرن نوزدهم به بعد به این موضوع پرداخته‌اند. ایده اولیه طرحواره‌ها به روانشناس آلمانی، فردریک بارتلت در دهه ۱۹۳۰ میلادی بر می‌گردد. او معتقد بود که ذهن انسان به صورت طرحواره‌های شناختی سازماندهی می‌شود. این امر باعث می‌شود تا فرد بتواند بین اطلاعات جدید و تجربیات قبلی خود به نوعی پیوند و ارتباط برقرار نماید.

سپس در دهه ۱۹۵۰، روانشان آمریکایی جرج کلی با ارائه نظریه “سیستم شخصیت شناسی” به توسعه این مفهوم کمک نمود. او معتقد بود که افراد بر اساس طرحواره های شخصیتی و یا تله های ذهنی خود به دنیا نگاه می‌کنند تا بتوانند تجربیات خود را بر اساس آنها تفسیر نمایند. در دهه ۱۹۸۰، روانپزشک آمریکایی آرون بک با ارائه نظریه خود، این مفهوم را در حوزه روانشناسی بالینی گسترش داد. او نشان داد که طرحواره‌های ناکارآمد می‌توانند منجر به بروز اختلالات روانی در فرد شوند.

معرفی انواع طرحواره شخصیتی

طرحواره شخصیتی به دلایل مختلفی در افراد شکل می‌گیرد که مهمترین دلیل آن را می‌توان به جربیات دوران کودکی مرتبط دانست. البته الگوهای ارتباطی خانواده، نیازهای اساسی ارضا نشده و حتی تجربیات منفی در بزرگسالی می‌توانند در شکل گیری طرحواره های شخصیتی نقش مهمی را ایفا کنند. بطور کلی، طرحواره های شخصیتی را می‌توان به چند دسته اصلی تقسیم نمود:

طرحواره ناسازگار اولیه

این طرحواره ها در دوران کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرند و شامل باورهای ناسازگاری هستند که فرد در رابطه با خود، دیگران و حتی دنیا دارد. از جمله این طرحواره‌ها می‌توان به طرحواره های طرد شدن، بی اعتمادی، آسیب پذیری اشاره نمود.

طرحواره های ناسازگار ثانویه

این نوع طرحواره‌ها بعدها در بزرگسالی شکل می‌گیرند و بطور مستقیم با رفتارهای ناسازگارانه فرد جهت تعامل با دیگران ارتباط دارند. از جمله این طرحواره‌ها می‌توان به طرحواره های خودفداکاری، خودتنبیهی و انزوا اشاره نمود.

طرحواره های سازگار

این طرحواره‌ها به باورها و الگوهای فکری سازگار و کارآمد اشاره دارند که می‌توانند منجر به تامین سلامت روانی فرد شوند. از جمله این طرحواره‌ها می‌توان به طرحواره های خودارزشمندی، خودکنترلی و خودمختاری اشاره نمود.

طرحواره های شخصیتی اصلی

این نوع طرحواره‌ها به ایجاد الگوهای پایدار در رابطه با فکر، احساس و رفتار فرد اشاره دارند که به عنوان هسته مرکزی شخصیت او محسوب می‌شوند. از جمله این طرحواره‌ها می‌توان به طرحواره های وابستگی، خودمحوری و بازداری هیجانی اشاره نمود.

هر فرد ممکن است با توجه به ویژگی‌ها، باورها و احساسات خود هر کدام از انواع طرحواره شخصیتی را تجربه نماید. شناخت این طرحواره‌ها و روش‌های مقابله با آن می‌تواند منجر به درک عمیق خود و همچنین چگونگی نحوه ارتباط برقزار کردن با دیگران شود.

تکنیک های بازدارندگی انواع طرحواره شخصیتی

طرحواره شخصیتی ، ترکیبی از عوامل مختلف زیستی، روانی و اجتماعی می‌باشد که در طول زندگی فرد شکل می‌گیرد. تکنیک‌های محتلفی از سوی روان درمانگران و متخصصان روانشناسی جهت مقابله با این طرحواره‌ها مطرح شده‌اند. نکات مهمی در رابطه با درک بهتر طرحواره شخصیتی جهت مقابله با آن وجود دارند که باید در این زمینه اطلاعات کسب نمود.

اولین گام، شناسایی طرحواره های ناکارآمد و افزایش آگاهی فرد نسبت به آنها می‌باشد. در اینجا، درمانگر نقش مهمی را بر عهده دارد. زیرا می‌تواند باورها و افکار ناکارآمد مرتبط با طرحواره‌ها را در افراد به راحتی شناسایی کند. سپس به فرد کمک کند که باورهای مثبت و جدیدی را جایگزین باورهای منفی و تجربیات قبلی خود نماید. درمانگر با شناسایی الگوهای منفی که با طرحواره های شخصیتی مرتبط هستند، می‌تواند به فرد جهت تغییر هدفمند باورهای ناسازگار کمک نماید. مراجعه به یک درمانگر یا متخصص روانشناسی جهت شناخت طرحواره‌ها یا تله های ذهنی به منظور درمان ضرورت زیادی دارد.

سخن نهایی

طرحواره شخصیتی ، نقش مهمی در شکل گیری و تداوم الگوهای فکری، هیجانی و رفتاری افراد دارد. انواع طرحواره های شخصیتی از دوران کودکی شکل می‌گیرند و به عنوان الگوهای پایدار و فراگیر در زندگی افراد نقش مهمی را ایفا می‌کنند. شناسایی و درمان طرحواره‌ها می‌تواند باعث تغییر الگوهای ناسازگار فکری، هیجانی و رفتاری در افراد شود. درک و مدیریت درمان این طرحواره‌ها از جمله مهمترین مولفه‌های رشد و بالندگی در افراد است که باید مورد توجه قرار گیرد.

منبع: TechTarget