خودآگاهی چیست و چرا اهمیت دارد؟

خودآگاهی یکی از مهمترین عواملی است که برای بهبود بخشیدن به آینده و زندگی خود نیاز دارید که آن را بهبود ببخشید. پس اگر می‌خواهید شادتر باشید، نفوذ بیشتری داشته باشید، تصمیم گیرنده بهتر و رهبری موثرتر باشید باید ابتدا به خودآگاهی برسید.

خودآگاهی چیست؟

روان شناسان شلی دووال و رابرت ویکلاند در کتاب تئوری خودآگاهی عینی این تعریف را ارائه داده‌اند که:

به زبان ساده افرادی که خودآگاهی بالایی دارند می‌توانند اعمال، احساسات و افکار خود را بطور عینی تفسیر کنند.

این یک مهارت نادر است، زیرا به رهبران اجازه می‌دهد رشد و اثربخشی خود را ارزیابی کنند و در صورت لزوم مسیر خود را تغییر دهند.

انواع خودآگاهی

بطور کلی ۲ نوع از خودآگاهی وجود دارد: خودآگاهی عمومی و خودآگاهی خصوصی.

خودآگاهی عمومی: آگاهی از اینکه چگونه می‌توانیم در مقابل دیگران ظاهر شویم. به دلیل این آگاهی، ما بیشتر به هنجارهای اجتماعی پایبند هستیم و به نحوی رفتار می‌کنیم که از نظر اجتماعی قابل قبول است.

در حالی که این نوع خودآگاهی فوایدی دارد، خطر انحراف از مسیر اصلی را نیز به همراه دارد. ممکن است کسانی که به مراحل بالایی در این نوع آگاهی میرسند زمان زیادی را صرف نگرانی در مورد اینکه دیگران در مورد آنها چه فکری می‌کنند بگذرانند.

خودآگاهی خصوصی: توانایی توجه و تأمل در مورد وضعیت درونی خود. افرادی که خودآگاهی خصوصی دارند معمولاً درونگرا هستند و با کنجکاوی به احساسات و واکنش‌های خود نزدیک می‌شوند.

به عنوان مثال، ممکن است متوجه شوید که در حال آماده شدن برای یک جلسه مهم هستید. توجه به احساسات فیزیکی و نسبت دادن صحیح آنها به اضطراب شما در مورد جلسه، نمونه‌ای از خودآگاهی خصوصی است.

چرا خودآگاهی مهم است؟

گروه تحقیقاتی Eurich در مورد ماهیت خودآگاهی تحقیقاتی انجام داده‌اند که نشان می‌دهند زمانی به درون نگاه می‌کنیم، می‌توانیم ارزش‌ها، رفتارها، نقاط قوت و ضعف خود را روشن کنیم و می‌توانیم تأثیری را که بر دیگران می‌گذاریم تشخیص دهیم. (برای خواند کامل این مقاله کلیک کنید.)

تحقیقات این گروه نشان می‌دهد که افراد با دارای خودآگاهی، شادتر هستند و روابط بهتری دارند. همچنین آنها احساس کنترل شخصی و اجتماعی و همینطور رضایت شغلی بالاتری را تجربه خواهند کرد.

وقتی که به بیرون نگاه می‌کنیم، درک خواهیم کرد که مردم چطور به ما نگاه می‌کنند. افرادی که از اینکه مردم چگونه آنها را می‌بینند آگاه هستند، به احتمال زیاد نسبت به افراد با دیدگاه‌های مختلف همدل هستند.

رهبرانی که ادراک آن‌ها از خود با ادراک دیگران مطابقت دارد، به احتمال زیاد دیگران را توانمند می‌کنند و می‌شناسند.

فواید خودآگاهی

همانطور که قبلتر اشاره کردیم، تقویت خودآگاهی فواید مختلفی دارد و ویژگی هرکدام به اخلاق و روحیه فرد وابسطه است. در اینجا چند نمونه از مزایای رایج خودآگاهی آورده شده است:

• به ما قدرت تأثیرگذاری بر نتایج را می‌دهد.
• به ما کمک می‌کند تا تصمیم گیرندگان بهتری شویم.
• به ما این امکان را می‌دهد که چیزها را از منظرهای مختلف درک کنیم.
• ما را از فرضیات و تعصباتمان رها می‌کند.
• به ما در ایجاد روابط بهتر کمک می‌کند.
• به ما توانایی کنترل بهتر احساساتمان را می‌دهد.
• استرسمان را کاهش می‌دهد و از ما افراد خوشحال‌تری می‌سازد.

شکاف یا فقدان خودآگاهی چیست؟

خودآگاهی یکی از اجزاء اصلی در اصطلاحات رهبری معاصر است. اگرچه بسیاری از رهبران درباره میزان خودآگاهیشان به خود می‌بالند، اما تنها ۱۰ الی ۱۵ درصد از جمعیت با این معیارها مطابقت دارند.

بسیاری از ما با این پیام بزرگ شدیم که نباید احساسات خود را نشان دهید، بنابراین سعی می‌کردیم آن‌ها را نادیده بگیریم یا سرکوب کنیم. ما یا آن‌ها را درونی می‌کنیم که منجر به خشم، رنجش، افسردگی و یا تسلیم شدن می‌شود؛ و یا آن‌ها را بیرونی می‌کنیم و دیگران را مورد سرزنش و یا آزار و اذیت قرا می‌دهیم. (برای شناخت بهتر افراد و یا کارمندانتان میتوانید مقاله شخصیت شناسی دیسک را مطالعه کنید.)

فقدان خودآگاهی می‌تواند یک نقص مهم در رهبری باشد. طبق مطالعاتی که توسط آدام دی. گالینسکی انجام شده، نشان داد که اغلب زمانی که مدیران از نردبان شرکت بالا می‌روند اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنند. از جنبه منفی، آنها تمایل دارند بیشتر خود را جذب کنند و کمتر به دیدگاه دیگران توجه کنند.

چگونه بفهمیم که فردی خودآگاه هستیم؟

فهرست نقاط قوت ارزش در عمل (VIA-IS) یک ابزار عالی برای شناسایی نقاط قوت غالب خود است و در وبسایت VIA رایگان است. این پاسخ‌ها شما را در شش دسته کلی با ۲۴ نقطه قوت می‌سنجد. ارزیابی را انجام دهید و گزارشی تهیه خواهید کرد که ۵ نقطه قوت برتر خود و نحوه شروع بهینه سازی آنها را مشخص می‌کند.

چگونه فردی خودآگاه تر شویم؟

برای اینکه فردی خودآگاه‌تر شوید بهتر است که به چند کار توجه ویژه‌ای داشته باشید که سعی کردیم در ادامه چند نمونه از آنها را برای شما بیاوریم:

بهترین نسخه از خود را تجسم کنید!

مغز خود را تقویت کنید!

آمیگدال که مغز اولیه انسان نامیده می‌شود، اولین قسمت از مغز بود که در انسان رشد کرد. این به عنوان نوعی رادار عمل می‌کند که نیاز به فرار یا مبارزه را نشان می‌دهد. این قسمت از مغز در پیش بینی خطر مهارت دارد و قبل از اینکه یک احساس منفی را نام ببریم واکنش نشان می‌دهد، قلبمان تند می‌زند، شکممان سفت می‌شود و عضلات گردن ما منقبض می‌شوند.

خود آگاهی در کنار برنامه ریزی و هدف گذاری و دوری از اهمال کاری می‌تواند دستاوردهای درخشانی را برای شما رقم بزنند.

واکنش بدن شما سیمی است که به قشر پیش پیشانی سیگنال می‌دهد تا یک احساس منفی را ثبت یا نامگذاری کند. اگر هوشیاری را به وضعیت فیزیکی خود بیاورید، در لحظه می‌توانید احساس را در حال وقوع تشخیص دهید. ماهر شدن در این کار مغز شما را دوباره سیم کشی می‌کند.

نام بردن از احساسات در تصمیم‌گیری بسیار مهم است. وقتی اجازه می‌دهیم احساساتمان بر ما غلبه کند، می‌توانیم تصمیمات بدی بگیریم که عواقب ناخواسته‌ای دارد. نامگذاری احساسات به ما این امکان را می‌دهد که دیدگاه “سوم شخص” را در نظر بگیریم تا عقب بشینیم و به طور عینی‌تر آنچه را که در حال وقوع است ارزیابی کنیم.

از دیگران درباره تصورشان از شما بپرسید!

از دیگران بپرسید که در شرایط خاص چگونه شما را درک می‌کنند. مشخص کردن به شما کمک می‌کند تا دقیق‌ترین بازخورد را ارائه دهید. شجاع باشید و از آنها بپرسید.

تمرین برای پیدا کردن خودآگاهی از طریق دیگران

سناریوهایی را که می‌خواهید در مورد آن بازخورد دریافت کنید، انتخاب کنید و آنها را فهرست کنید و در دو ستون بنویسید:

• ستون A: من خودم را چگونه می‌بینم.
• ستون B: دیگران من را چگونه می‌بینند.
• در ستون A فهرستی از کلمات را برای توصیف نگرش و رفتار خود در آن زمان تهیه کنید.
• سپس از شریک بازخورد خود بخواهید همین کار را انجام دهد و در ستون B ثبت کنید.

نکته: مراقبل اختلاف باشید، ممکن است نقاط کوری داشته باشید که نیاز به حضور دارند.

ثبت وقایق و گزارشات

گزارش نویسی یک راه عالی برای توجه به آنچه در خود خصوصی و عمومی شما می‌گذرد است. همچنین به شما کمک می‌کند تا الگوهایی را بشناسید که یا به شما خدمت می‌کنند یا نه. برای مثال می‌توانید در گزارش خود به سوالات زیر پاسخ دهید:

1. امروز چه کاری را خوب انجام دادم؟
2. با چه چالش‌هایی مواجه شدم؟
3. چه احساسی داشتم؟
4. چگونه پاسخ دادم؟ با نگاهی به گذشته، آیا پاسخ دیگری باید میدادم؟
5. از چه نقاط قوتی استفاده کردم تا روی بهترین نسخه خودم تمرکز کنم؟
6. هدف و برنامه من برای فردا چیست؟

ذهن آگاهی در مسیر همان خودآگاهی را تمرین کنید!

ذهن آگاهی در مسیر خودآگاهی یک تمرین است. این به شما کمک می‌کند تا از آنچه در ذهن، بدن و محیط شما می‌گذرد آگاه باشید.

مدیتیشن یکی از معدود تمرین‌هایی است که می‌توانید در زندگی روزمره خود وارد کنید. در ادامه چند ایده از فعالیت‌های ذهن آگاهی برای شما آورده شده است:

• تنفس عمیق را تمرین کنید.
• اطرافیان را نام ببرید.
• فضای خود را سازماندهی کنید.
• بکشید یا رنگ کنید.

راه رسیدن به خودآگاهی یک سفر است. خودآگاه ترین افراد به جای رسیدن به یک مقصد خاص، خود را در تلاش برای تسلط می‌بینند.

همانطور که در توسعه خودآگاهی خود به جلو می‌روید، بطور مرتب از خود بپرسید:

“امروز چگونه به سمت بهترین نسخه از خودم حرکت خواهم کرد؟”

برای بیشتر آشنا شدن با خودآگاهی و پیشنهاد می‌کنیم دوره جامع معماری امپراطوری را مشاهده کنید!

خودآگاهی به زبان ساده

حال می‌خواهیم خودآگاهی چیست را به زبان ساده تری برایتان شرح دهیم. انسان زمانی به آرامش کامل می‌رسد که تمام خصوصیات و ویژگی‌هایش را به طور کال بشناسد. خودآگاهی به زبان ساده به معنی شناخت و هوشیاری انسان از کل ویژگی‌ها و خصوصیات اخلاقی‌اش و کل معایبش می‌باشد. زیرا انسان با شناخت خود و علایقش به راحتی می‌تواند در مسیر زندگی خود تصمیم‌های درستی بگیرد.

جالب است بدانید که شناخت خود می‌تواند شما را در زمینه‌های متعددی راهنمایی کند. به عنوان مثال پیدا کردن شغل مناسب، انتخاب رشته تحصیلی مورد علاقه و خیلی موارد دیگر رابطه مستقیمی با خودآگاهی یا خود شناسی دارد. همانطور که پیش‌تر هم گفتیم، افرادی که دارای توانایی خودآگاهی هستند قدرت تصمیم گیری بالاتری در مقابل انواع بحران‌ها و تصمیم‌های بزرگ حیاتی دارند. به عنوان مثال تمام رهبران، مدیران و صاحبان کسب و کار با توجه به خودآگاهی تصمیم گیری های درستی انجام می‌دهند. ناگفته نماند که خودآگاهی یکی از اولین و اصلی‌ترین مهارت های هوش هیجانی می‌باشد.

خودآگاهی به زبان ساده یعنی بر خودمان هوشیاری و آگاهی داشته باشیم و خودمان را با تمام جزئیات بشناسیم. به عبارت دیگر خودآگاهی یعنی درک شفاف و درستی از افکار، باورها، علایق و انگیزه‌هایمان داشته باشیم تا بتوانیم کنترل نقاط قوت و ضعفمان را در دست بگیریم.

معایب نداشتن خودآگاهی

همانطور که خودآگاهی به زبان ساده را بیان کردیم حال می‌خواهیم نداشتن خودآگاهی را برایتان شرح دهیم. همانطور که میدانید یکی از مهمترین و اصلی‌ترین معایب نداشتن خودآگاهی ایجاد آسیب‌های اجتماعی و روانی در فرد می‌باشد. به عبارت دیگر نداشتن خودآگاهی مشکلات بسیار زیادی در روح و روان فرد ایجاد می‌کند. همچنین فرد نمی‌تواند در اجتماع همچون محیط کاری موفق شود و پیشرفت چشم‌گیری نمی‌کند و همیشه دچار استرس و اضطراب خواهد بود.

یکی دیگر از معایب نداشتن خودآگاهی به زبان ساده ، تصمیم‌گیری‌های اشتباه و نادرست در مهم‌ترین قسمت‌های زندگی همچون تحصیل، ازدواج و انتخاب شغل می‌باشد. زیرا شا با نداشتن آگاهی از خصوصیات و ویژگی‌هایتان نمی‌توانید به درستی انتخاب کنید و این امر باعث شکست در زندگی‌تان می‌شود. پس متوجه شدیم که خودآگاهی چیست و چه تاثیری در زندگی دارد.

مراحل خودآگاهی

خودآگاهی سفری عمیق به درون و با مراحلی پیچیده همراه است. در این سفر باید دنبال درک عمیق‌تر از خود، افکار، احساسات و عملکرد بگردیم. مراحل اولیه این موضوع می‌تواند بصورت زیر تعریف شود:

شناخت در خودآگاهی

در این مرحله، اولین قدم برای طی مسیر است. در این مرحله با تمرکز به درون، اطلاعات مناسبی درباره خود و ذهن کسب می‌شود. این امر می‌تواند از طریق تمرکز بر احساسات و عملکرد در مقابل موقعیت و رویداد اتفاق بیفتد.

پذیرش

این مرحله‌ای است که فرد در آن شروع به پذیرش اطلاعات و شناخت از خود می‌کند. در این فرآیند، قبول کردن نقاط ضعف و قوت، احساسات و افکار متفاوتی که در مرحله شناخت اولیه بدست آمده است حاصل می‌شود.

تمرکز و توجه منجر به خودآگاهی می‌شود!

در این مرحله به توسعه توجه و تمرکز بر روی جزئیات درونی پرداخته می‌شود. حالا انسان سعی می‌کند به صورت آگاهانه به احساسات، افکار و عکس العمل‌ها واکنش نشان دهد و با تمرکز بر خود آنها را به خوبی درک کند.

بررسی و ارزیابی در خودآگاهی

در ادامه مراحل رسیدن به این امر مسیر از آگاهی، فرد به تحلیل عمیق‌تری از خود و رفتارهایش می‌پردازد. در این قدم، تلاش بر این است که علل، موانع و الگوهای پنهان در پشت رفتارها و احساسات شناسایی شود.

تحول حاصل از خودآگاهی

این مرحله نقطه عطف مسیر است. در اینجا فرد آمده است تا در زندگی خود تغییرات مثبت ایجاد کند و بر اساس شناخت و فهم بهتری که از خود حاصل کرده است، الگوهای رفتاری را تغییر دهد و در نگرش و تصمیم‌گیری‌های خود متفاوت عمل کند.

تکامل در خودآگاهی

خودآگاهی سفری پیوسته است و با طی مراحل آن، فرد به یادگیری، رشد و تکامل می‌رسد. بازتاب و تقویت شناخت جدید برای بهبود مستمر، چیزی است که در ادامه بدست می‌آید.

خودآگاهی همیشه روان و بدون مشکل نیست و گاهی با موانع همراه است. در نهایت ارزش آن را با پیدا کردن آرامش و رشد شخصی بدست خواهید آورد.