تله ذهنی چیست ؟

پیش‌تر با طرحواره های شخصیتی آشنا شدیم و بطور کامل توضیح دادیم که طرحواره های چه هستند و چه اهمیتی دارند. اکنون قصد داریم شما را با تله های ذهنی و انواع آن آشنا کنیم تا بهتر و دقیق‌تر خود و اطرافیانتان را بشناسید.

تله ذهنی الگوی تفکر غیرمنطقی و خطاهای شناختی است که می‌توانند منجر به تصمیم‌گیری‌های نادرست یا قضامت‌های نامعتبر شود. این تله‌ها ریشه در سوگیری‌های ذهنی، تجربیات گذشته و محدودیت‌های شناختی ما دارند. آگاهی از آنها می‌تواند به ما کمک کند تا تصمیمات منطقی‌تر و قضاوت‌های دقیق‌تری داشته باشیم. در ادامه به بررسی بیشتر تله های ذهنی می‌پردازیم.

تله ذهنی به چه معناست؟

تله ذهنی الگویی از تفکر نادرست است که باعث می‌شود بدون توجه به شواهد و واقعیت‌ها، به راحتی تصمیمات اشتباهی بگیریم یا به استنتاج‌های غلط برسیم. تله های ذهنی ریشه در سوگیری‌های شناختی، هیجانات، تجربیات گذشته و محدودیت‌های ذهنی ما دارند. این تله‌ها می‌توانند منجر به نتیجه گیری‌های نامناسب یا غیرمنطقی شوند.

انواع تله های ذهنی کدامند؟

تله های ذهنی متنوعی وجود دارند که هر کدام می‌توانند بر تصمیم گیری‌ها و قضاوت‌های ما تاثیر بگذارند. برخی از رایج‌ترین آنها عبارتند از:

تله ذهنی رها شدگی

تله ذهنی رها شدگی یکی از آسیب‌های کودکی است که به معنای عدم دریافت محبت، توجه و حمایت کافی از سوی مراقبان در دوران کودکی است. این آسیب می‌تواند منجر به احساس تنهایی، ترس از طرد شدن و مشکلات در برقراری روابط سالم در آینده شود.

تله ذهنی بی اعتمادی و بدرفتاری

بی اعتمادی و بد رفتاری به رفتارهای آزاردهنده جسمی یا روانی از سوی مراقبان در دوران کودکی اشاره دارد. این آسیب می‌تواند منجر به احساس ناامنی، ترس، خشم و مشکلات در کنترل خشم در بزرگسالی شود.

تله ذهنی نقص و شرم

نقص و شرم به تجربه انتقادها، تحقیرها و سرزنش‌های مکرر از سوی مراقبان در دوران کودکی اشاره دارد. این آسیب می‌تواند منجر به احساس حقارت، شرم، کمبود اعتماد به نفس و خودانتقادی مفرط در بزرگسالی شود.

تله ذهنی وابستگی

تله ذهنی وابستگی به نداشتن استقلال و خودکفایی در دوران کودکی اشاره دارد. این آسیب می‌تواند منجر به احساس ناتوانی، وابستگی شدید به دیگران و مشکلات در تصمیم گیری مستقل در بزرگسالی شود.

تله ذهنی خودتنبیهی

تله ذهنی خود تنبیهی به رفتارهای خشن، منفی و آزاردهنده نسبت به خود در دوران کودکی اشاره دارد. این آسیب می‌تواند منجر به احساسات منفی نسبت به خود، خودانتقادی مفرط، افسردگی و رفتارهای آسیب رسان در بزرگسالی شود.

تله ذهنی چگونه ایجاد می‌شود؟

تله ذهنی بر اثر ترکیبی از عوامل شناختی، هیجانی و تجربی در ذهن ما شکل می‌گیرد. برخی از عوامل اصلی که می‌توانند منجر به ایجاد تله ذهنی شوند، عبارتند از:

1. سوگیری‌های شناختی: ذهن انسان برای سادگی و کارایی بیشتر، از میانبرهای شناختی استفاده می‌کند که گاهی اوقات می‌توانند منجر به سوگیری و خطا شوند. مثلا سوگیری تاییدی یا اثر دسترسی.
2. محدودیت‌های ظرفیت ذهنی: ظرفیت محدود ذهن انسان در پردازش اطلاعات، می‌تواند منجر به تله های ذهنی مانند اثر چارچوب یا خطای هزینه فرو رفته شود.
3. هیجانات و احساسات: هیجانات قوی مانند ترس، خشم یا شادی می‌توانند قضاوت و تصمیم گیری ما را تحت تاثیر قرار دهند و منجر به تله های ذهنی شوند.
4. تجربیات گذشته: تجربیات و باورهای قبلی ما می‌توانند بر چگونگی درک و پردازش اطلاعات جدید تاثیر بگذارند و زمینه را برای تله های ذهنی مانند سوگیری پشت سری فراهم کنند.
5. فرهنگ و محیط اجتماعی: فرهنگ، ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی می‌توانند بر نحوه تفکر و قضاوت ما تاثیر بگذارند و به تله های ذهنی مانند سوگیری گروهی یا سوگیری اعتبار شوند.

آیا تله های ذهنی همیشه آسیب زا هستند؟

خیر، تله های ذهنی لزوما همیشه آسیب زا نیستند. در برخی موارد، آنها می‌توانند کارکردهای مفیدی نیز داشته باشند. برخی از کارکردهای مفید احتمالی تله های ذهنی عبارتند از:

1. کاهش پیچیدگی تصمیم گیری: برخی تله های ذهنی مانند اثر دسترسی، می‌توانند در شرایط محدودیت زمانی یا منابع، به ما کمک کنند تا سریع‌تر تصمیم بگیریم.
2. انطباق با محیط: برخی از تله های ذهنی ممکن است در محیط های خاص، به عنوان یک مکانیسم انطباقی عمل کنند و به بقای ما کمک کنند.
3. حفظ انرژی ذهنی: تله‌هایی مانند سوگیری تاییدی می‌توانند از پردازش بیش از حد اطلاعات جلوگیری کنند و انرژی ذهنی ما را حفظ کنند.
4. تقویت هویت گروهی: سوگیری گروهی می‌تواند به تقویت احساس تعلق و همبستگی گروهی کمک کند.

منبع: Ball State University